Na pytania odpowiada dr Magdalena Rycak, radca prawny, dyrektor Instytutu Prawa Zatrudnienia i Work-Life Balance Uczelni Łazarskiego, kierowniczka studiów podyplomowych Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych – kadry i płace na Uczelni Łazarskiego, partner w Rycak Kancelaria Prawa Pracy i HR, od 20 lat specjalizująca się indywidualnym i zbiorowym prawie pracy oraz w prawnych aspektach ochrony danych osobowych.
<strong>Dłuższy urlop rodzicielski</strong>
Zgodnie z art. 182(1a) k.p.pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do 41 albo 43 tygodni urlopu rodzicielskiego (w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie), z którego mogą skorzystać obydwoje rodzice. Urlop rodzicielski został zwiększony o 9 tygodni, który to wymiar przysługuje każdemu z rodziców jako ich wyłączne prawo, którego nie wolno przenieść na drugiego rodzica. Matka nie musi jednak wracać do pracy na czas korzystania przez ojca z urlopu rodzicielskiego – może w tym czasie korzystać z urlopu wypoczynkowego lub wychowawczego.
<strong>Przykład:</strong>
Matka dziecka (jedno dziecko) wykorzystała 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego, a ojciec dziecka – 9 tygodni urlopu rodzicielskiego – razem wykorzystali 41 tygodni urlopu rodzicielskiego.
Matka bliźniąt wykorzystała 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i 30 tygodni urlopu rodzicielskiego, a ojciec dziecka – 13 tygodni urlopu rodzicielskiego – razem wykorzystali 43 tygodnie urlopu rodzicielskiego.
Urlop rodzicielski może być wykorzystany przez rodziców dziecka jednorazowo lub w 5 częściach nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.
Ponadto ojcu z tytułu urodzenia dziecka nadal przysługuje dwutygodniowy urlop ojcowski, z którego może skorzystać do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy.
Zasady udzielania urlopów wychowawczych nie uległy zmianom. Rodzic, który powraca z urlopu wychowawczego, musi mieć zagwarantowane takie samo lub równorzędne stanowisko i wynagrodzenie oraz warunki pracy nie mniej korzystne niż te, które obowiązywałyby go, gdyby nie skorzystał z urlopu.
Zwiększyły się natomiast możliwości korzystania z obniżonego wymiaru czasu pracy, która do tej pory powiązana była z urlopem wychowawczym i przysługiwała przez przez 36 miesięcy do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Obecnie elastyczna organizacja czasu pracy przysługuje rodzicowi dziecka do lat 8.
<strong>Elastyczna organizacja czasu pracy</strong>
Dostosowanie polskiego prawa do tzw. dyrektywy work life balance wprowadziło kilka ułatwień dla pracowników wychowujących dziecko do 8. roku życia. Zgodnie z art. 188(1) k.p. Będą oni mogli skorzystać z elastycznej organizacji pracy, która obejmuje:
<ul><li>pracę zdalną,</li><li>system przerywanego czasu pracy,</li><li>system skróconego tygodnia pracy,</li><li>system pracy weekendowej,</li><li>ruchomy czas pracy,</li><li>indywidualny rozkład czasu pracy,</li><li>obniżenie wymiaru czasu pracy.</li></ul>
Oczywiście wniosek pracownika zostanie rozpatrzony pozytywnie, jeśli charakter wykonywanej pracy umożliwia wykonywanie jej w całości lub częściowo zdalnie lub zastosowanie innego z wymienionych systemów pracy.
Z uprawnień może korzystać tylko jedno z rodziców. Konieczne jest złożenie oświadczenia woli u pracodawcy.
<strong>Nadgodziny i delegacje</strong>
W art. 178 k.p. podniesiono z 4 do 8 lat wiek dziecka, którego rodzica nie można bez jego zgody:
<ul><li>zatrudniać w godzinach nadliczbowych,</li><li>zatrudniać w porze nocnej,</li><li>zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy,</li><li>delegować poza stałe miejsce pracy.</li></ul>
Z uprawnień może korzystać tylko jedno z rodziców. Konieczne jest złożenie oświadczenia woli u pracodawcy.
<strong>Zasiłek opiekuńczy</strong>
Zasiłek opiekuńczy przysługuje w dwóch przypadkach – choroby dziecka albo nieoczekiwanego zamknięcia przedszkola/szkoły. Mogą z niego skorzystać pracownicy uprawnieni do otrzymywania zasiłku chorobowego, maksymalnie przez 60 dni w roku, niezależnie od liczby dzieci lub innych osób wymagających opieki.
Zasiłek opiekuńczy z tytułu choroby przysługuje na dziecko do ukończenia 14. roku życia lub 18. roku życia w przypadku dziecka niepełnosprawnego. Jego uzyskanie jest możliwe wyłącznie na podstawie zwolnienia lekarskiego.
Rodzicom dzieci do ukończenia 8. roku życia nadal przysługuje zasiłek opiekuńczy w przypadku nieoczekiwanego zamknięcia przedszkola lub szkoły.
<strong>2 dni opieki nad dzieckiem</strong>
W Kodeksie Pracy pozostały dotychczasowe dwa dni na opiekę nad dzieckiem, które przysługują pracownikowi mającemu co najmniej jedno dziecko do 14 roku życia. Dwa dni opieki nad dzieckiem przysługują jednemu z rodziców niezależnie od liczby dzieci.
<strong>Urlop opiekuńczy i wolne z powodu siły wyższej</strong>
Nowością w Kodeksie Pracy są pięciodniowy bezpłatny urlop opiekuńczy i dwa dni z odpłatnością 50% z tytułu działania siły wyższej – czym różnią się od dotychczasowych urlopów na żądanie i dwóch dni opieki nad dzieckiem? Przeczytaj: <link record:tx_news:tx_news_domain_model_news:4790><strong>Nowe dni wolne w Kodeksie Pracy</strong></link>
<em>Wprowadzone przez dyrektywę work life balance zmiany to moim zdaniem pierwszy mały krok w dobrym kierunku. W dalszym ciągu mamy bardzo mało prorodzinne prawo pracy i wciąż słabo wypadamy na tle prawodawstw innych państw. Wprowadzono kilka uprawnień dla rodziców, ale nie wychodzą one naprzeciw potrzebom rodziców dzieci niepełnosprawnych, którzy szczególnie wymagają wsparcia. </em><em>Dziewięciotygodniowy urlop rodzicielski dla ojców też prawdopodobnie niewiele zmieni, jeśli chodzi o sytuację kobiet na rynku pracy. Pracodawca, który ma wybór czy zatrudnić kobietę, czy mężczyznę o podobnych kwalifikacjach, z reguły woli zatrudnić mężczyznę. W krajach skandynawskich urlop ojcowski jest obowiązkowy. Dzięki temu możliwe jest nawiązanie silnej więzi z dzieckiem przez obydwoje rodziców i zaangażowanie ojca w opiekę, a z drugiej - poprawia to sytuację kobiet na rynku pracy, gdyż znika dysproporcja wynikająca ze sztywnego przypisania ról społecznych i wynikająca z niej dyskryminacja na rynku pracy</em> – mówi dr Magdalena Rycak, dyrektor Instytutu Prawa Zatrudnienia i Work-Life Balance Uczelni Łazarskiego.
