Dyrektor Centrum Badań Procesu Legislacyjnego:
prof. dr hab. Paweł Chmielnicki
Kierownik Katedry Teorii Prawa i Materialnych Źródeł Prawnych
Zespół badawczy:
dr Przemysław Buczkowski
dr Dobrochna Minich
Prodziekan ds. jakości kształcenia
dr Bartłomiej Opaliński
Pełnomocnik Dziekana Wydziału Prawa i Administracji ds. aplikacji prawniczych
mgr Ewelina Gee-Milan
Dyrektor Studenckiej Poradni Prawnej w Uczelni Łazarskiego
Projekty badawcze
- 25 lat realizacji norm Konstytucji za pomocą ustaw. Raport z badań.
pobierz dokument (pdf) - Reakcja polskiego ustawodawcy na pandemię SARS-CoV-2. Ostateczny raport z badań.
pobierz dokument (pdf)
MisZespół badawczy Centrum Badań Procesu Legislacyjnego stawia sobie za cel poszerzenie tradycyjnego podejścia do badań nad prawem o nowe elementy umożliwiające empiryczne poznanie przyczyn tworzenia norm prawnych (materialnych źródeł prawa) oraz społeczno-gospodarczych skutków ich funkcjonowania.
Prowadzimy badania interdyscyplinarne w sensie właściwym. Posługujemy się wspólną, unikalną metodyką badań, w której rezultat zależy od ścisłej współpracy pomiędzy osobami reprezentującymi różne specjalności naukowe i zawodowe. Dążymy do stworzenia wspólnego wnioskowania, opartego na jednolitej płaszczyźnie intelektualnej. Analizujemy powiązania pomiędzy normami prawa i pozostałymi regułami, normami i instytucjami należącymi do współczesnego porządku społeczno-gospodarczego kraju.
Badania Centrum mają prowadzić do uporządkowania i modernizacji wiedzy na temat celów działania człowieka – jako istoty społecznej. Szukamy sposobów realizacji tych celów za pomocą instytucji prawnych i norm pozaprawnych, w szczególności na temat przesłanek i sposobów wywierania presji na przebieg postępowania legislacyjnego przez osoby indywidualne oraz grupy interesu. Innymi słowy, poznajemy reguły i normy ładu aksjonormatywnego w całej złożoności zjawiska, nie tylko od strony elementów sformalizowanych (norm prawnych), ale i niesformalizowanych (reguł, norm i instytucji nieformalnych).
Chcemy zadawać pytania, na które najczęściej nie ma łatwej odpowiedzi, jednak decydujemy się podjąć trud związany z łamaniem stereotypów i docieraniem do istoty procesu tworzenia prawa w korelacji z procesami jego stosowania. Dostrzegamy bowiem lukę w istniejącym paradygmacie naukowym, która znacząco osłabia potencjał nauk społecznych.
Przedmiot działalności
Obok tzw. formalnych źródeł prawa istnieją materialne źródła prawa, stanowiące ogół przesłanek społecznych, gospodarczych i kulturowych, które wpływają na treść prawa. W ramach nauk prawnych, problematyka materialnych źródeł prawa podnoszona jest sporadycznie, na zasadzie swobodnych dywagacji pozbawionych podbudowy empirycznej, a wysiłki badawcze są nieuporządkowane i rozproszone pomiędzy różne kierunki poznawcze, jak teoria i filozofia prawa, dogmatyki poszczególnych gałęzi, socjologia prawa, itp. Tymczasem, czym jest prawo, jeśli nie zapisem treści reguł osiągania celów działania, stawianych sobie przez człowieka, istotę społeczną? Refleksja nad problemem luki poznawczej występującej w naukach prawnych prowokuje do formułowania nowych celów badań nad prawem i zadania pytań wymagających naukowej odpowiedzi:
- Dlaczego nie badać systemu prawa jako części większej całości, jako części zasobu instytucji formalnych i nieformalnych, określających przebieg interakcji w ramach konkretnego systemu społeczno-gospodarczego?
- Dlaczego problemu materialnych źródeł prawa i jego funkcji nie badać w sposób zintegrowany, agregując wiedzę o regułach osiągania celów działania gromadzoną w ramach rożnych nauk społecznych, jak nauki ekonomiczne (zwłaszcza ekonomia instytucjonalna, ale i nauka zarządzania i organizacji), socjologia (zwłaszcza socjologia zmian społecznych), psychologia, politologia, itp.?
- Dlaczego nie podjąć trudu ustalenia charakteru powiązań pomiędzy głównymi kategoriami reguł sformalizowanych (zwłaszcza prawnie) i niesformalizowanych? Dlaczego nie spróbować określić, jaki jest wzajemny zasięg i – tłumiąca lub wzmacniająca – moc wzajemnego oddziaływania reguł, służących różnym celom działania określanym przez ludzi?
- Dlaczego nie spróbować wskazać i skatalogować wszystkich reguł działania, które traktowane są jako obowiązujące w konkretnym, istniejącym współcześnie, społeczeństwie?
- Cel strategiczny: Poznanie systemu reguł działania w sposób kompletny.
Jak poznać system reguł działania w sposób kompletny?
- Poprzez kojarzenie wiedzy odnoszącej się do ustalania treści reguł działania, agregowanej w ramach różnych przedsięwzięć poznawczych (projekty interdyscyplinarne);
- W szczególności, poprzez ustalanie:
rodzajów korzyści (materialnych i niematerialnych) płynących z upowszechnienia i ochrony, w danej zbiorowości, określonej reguły działania i rodzajów podmiotów, jakie odnoszą te korzyści;
rodzajów obciążeń (kosztów, dolegliwości – materialnych i niematerialnych) jakie wiążą się z upowszechnianiem i ochroną, w danej zbiorowości, określonej reguły działania i rodzajów podmiotów, jakie tymi kosztami są obciążone;
poprzez ustalenie rodzajów zachowań nakierowanych na osiągnięcie celu działania (uzyskania korzyści lub uchylenia się od dolegliwości).
Jakie korzyści niesie podejście naukowe realizowane w ramach Centrum Badań Procesu Legislacyjnego?
- Nauki społeczne – uzyskają narzędzie poznawcze integrujące przedsięwzięcia badawcze;
- Polityka legislacyjna i polityka gospodarcza – uzyskają silniejsze podstawy naukowe;
- Dogmatyczne dyscypliny nauk prawnych – zyskają poszerzenie i „urealnienie” rozważań o pochodzeniu i rzeczywistej treści różnego rodzaju metadyrektyw (jak „prawa podmiotowe”, „standardy konstytucyjne”, „zasady” danej gałęzi prawa, itp.).
Wyniki badań nawiązujących do celów poznawczych Centrum Badań Procesu Legislacyjnego były prezentowane w publikacjach jego pracowników. Wśród nich można wymienić:
- Paweł Chmielnicki „Tworzenie instytucji gospodarki a ustawodawstwo polskie” Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2015, ss. 391
- Paweł Chmielnicki, Anna Dybała, Michał Stachura „Activity rules of economic man in society as the source of legal norms” Wyd. LexisNexis Warszawa 2010, ss. 294
- Anna Ząbkowicz, Maciej Miszewski, Paweł Chmielnicki, Sławomir Czech (red.), „Zrozumieć kapitalizm. Podejście ewolucyjno - instytucjonalne”, Wyd. Humanitas Sosnowiec -Kraków 2018, ss. 331
- Paweł Chmielnicki (red.), Tomasz Bąkowski, Paweł Chmielnicki, Dorota Dąbek, Elżbieta Inglot – Brzęk, Jerzy Jaskiernia, Hubert Kaczmarczyk, Anna Kociołek – Pęksa, Andrzej Korybski, Marek Mączyński, Jerzy Menkes, Marcin Menkes, Jerzy Paśnik, Stefan Płażek, Elżbieta Sękowska – Grodzicka, Piotr Stec, Igor Styn, Piotr Uziębło „Pochodzenie, tworzenie i efektywność prawa”, Wyd. 1, Wyd. LexisNexis Warszawa 2014, ss. 485
- Paweł Chmielnicki „Redukcja kosztów transakcyjnych i barier wejścia jako typowa tendencja polskiego ustawodawcy w perspektywie długookresowej. Przyczynek do rozważań o genezie cykli koniunkturalnych” (s. 245-264) [w:] „Teoretyczny i praktyczny wymiar nowej ekonomii instytucjonalnej”, (praca zbiorowa pod red. Stanisława Rudolfa) Wyd. WSEPiNM Kielce 2015
- Paweł Chmielnicki „Identyfikacja celów i funkcji jako efekt rekonstrukcji schematu działania obejmującego rozwiązania sformalizowane prawnie” (s. 193-206) [w:] „Filozoficzne i teoretyczne zagadnienia demokratycznego państwa prawa”, (praca zbiorowa pod red. M. Andruszkiewicz, A. Breczko, S. Oliwniaka) Wyd. Temida 2 Białystok 2015
- Paweł Chmielnicki „Relacje pomiędzy formalnymi i nieformalnymi elementami ładu aksjonormatywnego w ujęciu empirycznym” (ss. 11-32) [w:] „Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych” (praca zbiorowa pod red. M. Król, A. Bartczaka, M. Zalewskiej), Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź 2014
- Paweł Chmielnicki „Źródła reguł ładu aksjonormatywnego współczesnego państwa demokratycznego w świetle badań statystycznych polskiego ustawodawstwa” (ss. 89-113) [w:] „O źródłach państwa i władzy politycznej” (praca zbiorowa pod red. A. Wielomskiego i C. Kality), Warszawa 2011, ss. 324
- Paweł Chmielnicki „Correlation Between Long-Term Trends in the Economy and the Law-Making Process ” (ss. 45-66) [w:] „Polish Yearbook of Law & Economics” (praca zbiorowa pod red. J. Bełdowskiego, K. Metelskiej-Szaniawskiej i L. Visschera), Wyd. C.H.Beck, Warszawa 2011
- Paweł Chmielnicki „Reduction of entrepreneurial risk as the purpose of legislative initiatives: research results” [współautorzy: Elżbieta Inglot – Brzęk, Igor Styn] Studia Prawa Publicznego nr 1/2016
- Paweł Chmielnicki „Identyfikacja celów i funkcji w ramach wykładni prawa” Przegląd Prawa Publicznego nr 3/2015, s. 9-23
- Paweł Chmielnicki „The Research Method of “Association for the Research on Sources and Functions of Law” Przegląd Prawa Publicznego nr 3/2015, s. 95-105
- Paweł Chmielnicki „Uniwersalna metoda oceny skutków regulacji prawnych” Przegląd Prawa Publicznego nr 7-8/2013, s. 160 – 171
- Paweł Chmielnicki „Społeczno – ekonomiczne przesłanki inicjatyw legislacyjnych w latach 2008 – 2011” Przegląd Prawa Publicznego nr 12/2012, s. 82-96
- Paweł Chmielnicki „Konspekt badań nad źródłami pochodzenia prawa.” Przegląd Prawa Publicznego nr 11/2012, s. 84-96
- Paweł Chmielnicki „Metodyka badań nad materialnymi źródłami prawa. Część 2. Uzasadnienie i objaśnienie poszczególnych faz badań” Przegląd Prawa Publicznego nr 4/2012, s. 72-101
- Paweł Chmielnicki „Metodyka badań nad materialnymi źródłami prawa. Część 1. Podstawy” Przegląd Prawa Publicznego nr 3/2012, s. 90-101
Uczelnia Łazarskiego
ul. Świeradowska 43
02-662 Warszawa
Pokój F614
